|
ادبیات نظری تحقیق سازمان همکاری اقتصادی (اکو)
ادبیات نظری تحقیق سازمان همکاری اقتصادی (اکو)
|
|
| دسته بندی | علوم انسانی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 56 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 46 |
ادبیات نظری تحقیق سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در 46 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.
بخشی از متن :
سازمان همکاری اقتصادی (اکو)
مبحث اول: مقدمه
بنیان‌گذاران سازمان همکاری اقتصادی[1] ایران، پاکستان و ترکیه بودند. این سازمان برای شکل‌گیری رشد اقتصادی پایدار[2] در حوزه‌های مختلف فعالیت کرد تا زندگی مردم از لحاظ کیفی و کمّی ارتقاء یابد. تشکیل این سازمان نتیجه‌ی پیوندهای تاریخی، فرهنگی، مذهبی و جغرافیایی سه کشور یاد شده بود. این اقدام در جهان دوقطبی مورد حمایت آمریکا قرار داشت تا کشورهای عضو در برابر نفوذ کمونیسم در منطقه از سوی اتحاد شوروی، در شرایط بهتری قرار گیرد. این انتظار وجود داشت که پیشینه‌ی پیوندهای تاریخی چند صد ساله‌ی میان این کشورها، گسترش روابط آنها را در چارچوب این سازمان تسهیل کند. سازمان همکاری برای عمران منطقه‌ای[3] با طرح ایجاد بازار گسترده‌ی منطقه‌ای، رهبران این کشورها را به تحقق اهداف اعلام شده امیدوار ساخت. رخداد انقلاب اسلامی در ایران از عوامل ایجاد سستی در روند فعالیت سازمان همکاری برای عمران منطقه‌ای بود.
پس از سال 1979 فعالیت این سازمان به حال تعلیق درآمد و در سال 1980 منحل شد. به زودی بر اساس سیاست گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و توسعه‌ی همکاری در میان کشورهای همجوار، از فوریه‌ی 1985 سازمان آر.سی.دی بار دیگر با عنوان «سازمان همکاری اقتصادی» فعالیت خود را آغاز کرد، اما تا سال 1990 که پروتکل اصلاحی عهدنامه‌ی ازمیر، در نشست ویژه‌ی اسلام‌آباد به امضای وزرای سه کشور برسد، در عمل فعالیتی نداشت. سال 1992 که کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان و آذربایجان به عضویت سازمان پذیرفته شدند، این شهرت سال به سال گسترش یافت و سازمان در میان مجامع و سازمان‌های بین‌المللی اهمیت پیدا کرد. سپس روز 28 نوامبر به عنوان روز اکو برگزیده شد.
مبحث دوم: سازمان همکاری برای عمران منطقه‌ای (آر.سی.دی)
گفتار اول: مقدمه
سازمان همکار برای عمران منطقه‌ای در سال 1964 تشکیل شد. سه کشور بنیان‌گذار آن از نظر توسعه‌ی اقتصادی کم و بیش در سطح متوازنی قرار داشتند و هر سه در شمار کشورهای اردوگاه غرب محسوب می‌شدند. سران سه کشور در سال 1964 در استانبول بر همکاری‌های منطقه‌ای به عنوان «عامل تسریع رشد و توسعه‌ی ملی و تأمین صلح و آرامش و ثبات» تأکید کردند و پیوندهای تاریخی و فرهنگی مردم خود را سبب تحکیم این همکاری‌ها دانستند. تشکیل سازمان همکاری برای عمران منطقه‌ای، بیانگر تلاش دولت‌های منطقه برای رشد و پیشرفت اقتصادی بود.
هر سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان با محدودیت‌های ارزی و بازارهای محدود مواجه بودند. شرایط داخلی این کشورها اجرای این همکاری‌های منطقه‌ای را موجه و سازنده می‌ساخت. هر سه کشور در پی صنعتی شدن بر اساس الگوهای ارائه شده از سوی آمریکا و متحدین آن بودند. قرار گرفتن آنها در یک منطقه‌ی استراتژیک و حساس جهان و در همسایگی اتحاد شوروی، بر حساسیت این همکاری‌ها می‌افزود. سران سه کشور در پایان نشست استانبول، اهداف خود را به شرح زیر اعلام کردند:
ـ ایجاد تجارت آزاد؛
ـ ایجاد اتاق‌های بازرگانی مشترک؛
ـ تنظیم و اجرای طرح‌های مشترک؛
ـ کاهش هزینه‌های پستی میان سه کشور؛
ـ بهبود و گسترش حمل و نقل هوایی در منطقه؛
ـ بررسی امکانات توسعه‌ی همکاری در زمینه‌ی کشتیرانی؛
ـ گسترش راه‌آهن؛
ـ لغو روادید میان سه کشور؛
ـ گسترش گردشگری در منطقه؛ » کمک‌های فنّی؛
ـ گسترش همکاری‌های فرهنگی و ایجاد مراکز فرهنگی مشترک.[4]
پیمان ازمیر که بیان کننده‌ی اهداف و انگیزه‌های اساسی بنیان‌گذاران سازمان همکاری عمران منطقه‌ای بود، در مارس 1977 به تصویب رهبران به کشور رسید. در این پیمان تشریک مساعی صنعتی در میان کشورهای عضو با ایجاد طرح‌های مشترک بر اساس بازار منطقه‌ای، ایجاد بانک تجارت و توسعه و صندوق بیمه اتکایی نیز مورد توجه قرار گرفته بود. ضرورت تماس‌های نزدیک میان مقام‌ها و کارشناسان کشورهای عضو نیز از موارد قابل توجه برای تحقق هدف‌های تعیین شده در سازمان همکاری برای عمران منطقه‌ای بود. مؤسسه‌های وابسته به سازمان همکاری منطقه‌ای عبارت بودند از: مؤسسه‌ی تحقیقات فرهنگی در تهران، دبیرخانه‌ی همکاری‌های کشتیرانی در استانبول،[5] دبیرخانه‌ی بیمه‌ی اتکایی در کراچی و مدرسه‌ی بین‌المللی بیمه‌ی همکاری عمران منطقه‌ای در تهران. دبیر کل آر.سی.دی بر همه‌ی مؤسسه‌های یاد شده نظارت داشت.[6]
گفتار دوم: کارکرد
در سال‌های 1964 تا 1978، فعالیت‌های زیر در سازمان آر.سی.دی انجام شد:
ـ همکاری‌های فنّی و فرهنگی، مبادله‌ی 1210 دانشجو، 1780 هنرجو و 100 متخصص؛
ـ برگزاری 48 سمینار و کارگاه و سمپوزیوم منطقه‌ای؛
ـ انتشار 64 کتاب و جزوه در زمینه‌های مختلف فرهنگی، ادبی و علمی؛
ـ برپایی 21 نمایشگاه فرهنگی: 9 نمایشگاه در ایران، 6 نمایشگاه در ترکیه و 6 نمایشگاه در پاکستان؛
ـ دیدار و تماس مقام‌های سه کشور؛
ـ برپایی اردوگاه‌های تابستانی برای جوانان، مبادله‌ی 16 گروه از جوانان؛
ـ بازدید سالانه‌ی نمایندگان و هیأت‌هایی از سازمان‌های زنان؛
ـ مبادله‌ی گروه‌های خبرنگاران از هر کشور؛
ـ آموزش 360 دانشجو از سه کشور در مدرسه‌ی بیمه و اقتصاد آر.سی.دی؛
ـ تأسیس صندوق بیمه برای تقویت مالی کشورهای در حال توسعه؛
ـ ایجاد مرکز بیمه آر.سی.دی در کراچی؛
ـ تأسیس اتحادیه‌ی ترتیبات پرداختی چند جانبه‌ی آر.سی.دی ؛
ـ ایجاد سرویس کشتیرانی آر.سی.دی برای حمل کالا؛
ـ کمک به ایجاد صنایع آلومینیوم در ایران، کاغذ اسکناس در پاکستان، فیلترهای شیمیایی در ترکیه و چند طرح صنعتی دیگر.
همچنین در دوران فعالیت آر.سی.دی پنج نشست در سطح رهبران برگزار شد که عبارت بودند از:
ژوئیه‌ی 1964 در استانبول، ژوئیه‌ی 1966 در رامسر، 1968 در کراچی، مه 1970 در ازمیر و آوریل 1976 در ازمیر.[7]
گفتار سوم: روابط تجاری
با وجود اهمیت فراوان بازرگانی همچنین سطح روابط تجاری میان اعضای سامان آر.سی.دی، میزان بازرگانی منطقه‌ای در میان این کشورها همانند بسیاری از کشورهای توسعه نیافته، از 2 درصد مجموع بازرگانی خارجی آنها تجاوز نکرد. در 1969 دبیرخانه آر.سی.دی، از کنفرانس بازرگانی و توسعه سازمان ملل متحد[8] (انکتاد) درخواست کرد در مورد امکانات، موانع و راه‌های توسعه بازرگانی در منطقه پژوهشی انجام دهد. در گزارش نهایی انکتاد آمده بود که سطح نازل مبادلات بازرگانی در منطقه، بیشتر ناشی از این است که سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های تولیدی هر سه کشور، در رشته‌ها و زمینه‌های مشابه بوده است و بازارهای داخلی از حمایت بسیاری برخوردارند. این موضوع سبب شد صنایع این کشورها بسیار کم‌تر از ظرفیت واقعی خود تولید کنند. در نتیجه بهای تولیدات آنها گران شد و نتوانستند با قیمت‌های بین‌المللی رقابت کنند، به ناچار کالاهای مورد نیاز را از کشورهای دیگر وارد کردند.
بر اساس گزارش یاد شده دیوار بلند تعرفه‌ها و ممنوعیت واردات برخی از کالاها، کمبود اعتبارهای صادراتی، رواج خرید کالاهای تولیدی کشورهای توسعه یافته، قیمت‌های گزاف محصولات در مقابل چگونگی ساخت، جنس و شیوه تحویل نازل‌تر، مشکلات حمل و نقل و اجبار به وارد کردن کالاهای خاص از کشورهای مشخص، از جمله عوامل و تنگناهای مورد توجه کارشناسان انکتاد بوده است.
اگر اعضای آر.سی.دی در بخش واردات به یکدیگر امتیازهایی می‌دادند، این امتیاز سبب می‌شد صادرات هر یک از این کشورها در دو کشور دیگر با قیمت‌های پایین‌تر عرضه شود. در نتیجه به سبب بالا رفتن تقاضا، صادرات توسعه می‌یافت. در همان حال با ایجاد رقابت در میان صنایع در یک رشته، تخصص ایجاد شده و کالاهای بهتری وارد بازار می‌شد. کارشناسان انکتاد کاهش موانع تعرفه‌ای را در این کشورها با احتیاط توصیه می‌کردند؛ زیرا این اقدام به نوبه‌ی خود می‌توانست بر موازنه پرداخت‌های این کشورها اثر نامطلوب بگذارد. در اصل سیاست‌های پولی در این سه کشور بسیار متفاوت بود. از این رو کارشناسان انکتاد روش تدریج گرایانه‌ای[9] را پیشنهاد کرده بودند.[10]
گفتار چهارم: عوامل ناکامی
عدم تمایل کشورهای عضو به چشم‌پوشی از منافع ویژه‌ی خود که لازمه‌ی توسعه‌ی همکاری‌های منطقه‌ای است، به مانعی اساسی در این مسیر تبدیل شده بود. سه کشور بنیان‌گذار این سازمان از سطح نسبتاً متوازنی از توسعه‌ی اقتصادی برخوردار بودند، ولی رشد سریع درآمدهای ارزی ایران در پی افزایش بهای نفت، گرایش‌های همبستگی در درون آر.سی.دی را کاهش داد. در واقع این سازمان بیش از آن که کارایی اقتصادی داشته باشد، سازمانی اجتماعی بود.[11] به این ترتیب این سازمان در عمل بیشتر به مسائل تشریفاتی پرداخت. دیوان‌سالاری و تشریفات گسترده‌ی این سازمان آن را از عملکرد واقعی تهی ساخت.
نبود جنبه‌های تکمیل کنندگی در میان اقتصاد کشورهای عضو، مانعی اساسی در راه رشد همکاری‌های اقتصادی بود. در این زمینه امکانات ضعیف سه کشور برای توسعه‌ی تجارت منطقه‌ای نیز از مشکلاتی بود که باید در این سازمان مورد توجه قرار می‌گرفت.[12] همچنین عدم شناسایی جدی مزیت‌های نسبی هر یک از کشورها برای توسعه‌ی روابط تجاری از دیگر مسائل این سازمان به شمار می‌رفت. اجرای سیاست‌های حمایتی در کشورهای عضو و وابستگی ساختار تجارت آنها به بازار صنایع جهانی بر دشواری‌های این سازمان افزود؛ از این رو تأکید هر یک از اعضاء بر منافع ملی خود در برابر منافع منطقه‌ای، سبب کُندی و سُستی در رشد این سازمان شد. گرایش ترکیه به اتحادیه‌ی اقتصادی اروپا، به این سازمان جنبه‌ی تشریفاتی داد. اتخاذ این سیاست از سوی ترکیه و گرایش‌های برتری‌طلبانه‌ی ایران با حمایت ایالات متحده در منطقه، از عوامل اساسی ضعف و ناکارایی سازمان آر.سی.دی بود. به طور کلی از نظر اقتصادی سازمان همکاری عمران منطقه‌ای دچار مشکلات جدی زیر بود:
ـ ساختار اقتصادی استعماری وابسته و فقدان کارایی لازم اقتصادی در بافت اقتصاد سنتی آنها، بخش سنتی به دلیل ماهیت خود از ایجاد ارتباطات وسیع ناتوان بود؛
ـ ناتوانی عمومی در استفاده از منابع خام و نیاز به متخصصان خارجی و عقب‌ماندگی فن این کشورها؛
ـ ضعف‌های تولیدی، وجود انبوه تولیدات مازاد بر نیاز مصرف داخلی و همگونی آن در میان اعضاء؛
ـ عدم نیاز ماهوی اقتصاد این کشورها به یکدیگر و نیاز به اقتصادهای مسلط و تولیدات آنها؛
ـ فشار کشورهای پیشرفته برای عدم تحقق همکاری منطقه‌ای؛
ـ ضعف قدرت سرمایه‌گذاری به دلیل پایین بودن پس‌انداز ملی؛
ـ نبود توانمندی در اجرای طرح‌های مشترک صنعتی و ارایه تولیدات آن به بازارهای جهانی به دلیل پایین بودن سطح استاندارد؛
ـ ضعف مدیریت اقتصادی و صنعتی، فرار مغزها و نبود زمینه‌های فعالیت عملی برای آنها در منطقه؛
ـ تضاد میان منافع ملی و منافع منطقه‌ای؛
ـ نبود علاقه و اعتماد واقعی به طرح‌های منطقه‌ای و تمایل جدی به طرح‌های ملی.[13]
علاوه‌بر موارد ذکر شده، در دوران فعالیت سازمان همکاری عمران منطقه‌ای، هیچ‌گونه تلاش جدی برای دگرگونی الگوی تجارت در منطقه انجام نشد. تجارت اعضای این سازمان همچنان به طور اساسی با خارج از منطقه صورت می‌گرفت.
[1]. Economic Cooperation Organization (ECO).
[2]. Sustainable Economic Growth.
[3]. Regional Cooperation Development (RCD)
[4]. پرویز، صفی‌نیا، همکاری عمران منطقه‌ای، تهران: دبیرخانه همکاری برای عمران منطقه‌ای، 1353، ص6.
[5]. به نتایج عملی منجر نشد.
[6]. ن.ک: الهه کولائی، اکو و همگرایی منطقه‌ای، صص 80-84.
[7]. الهه، کولائی، اکو و همگرایی منطقه‌ای، ص88.
[8]. United Nation Conference on Trade and Development (UNCTAD)
[9]. Gradual
[10]. پرویز، صفی‌نیا، همکاری عمران منطقه‌ای، تهران: دبیرخانه آر.سی.دی، 1353، ص6.
[11]. غلامحسین خورشیدی، بازار مشترک اسلامی، تهران: امیرکبیر، 1367، ص89.
[12]. Nurul Islam, "Regional Cooperation for Development: Iran, Pakistan, Turkey", Journal of Common Market Studies, Vol. V, No. 3, March 1976, pp. 286-87.
[13]. غلامحسین خورشیدی، بازار مشترک اسلامی، تهران: امیرکبیر، 1367، صص 53-51.
